مواد غذایی مفید برای تقویت چشم و بینایی

آیا خوردن هویج واقعاً برای بینایی مفید است یا والدین فقط برای اینکه فرزندانشان را تشویق به مصرف سبزیجات کنند این را می گویند؟ بررسی ها نشان داده اند که میزان ویتامین A موجود در یک هویج متوسط دو برابر مقدار توصیه شده در روز است ، پس مصرف این سبزی واقعاً برای تقویت چشم مؤثر است. اگر شما هویج دوست ندارید نگران نباشید. مواد غذایی زیاد دیگری وجود دارند که حاوی مقدار زیادی ویتامین A و دیگر مواد لازم برای سلامت چشم هستند. در این مقاله سعی کرده ایم ویتامین ها و دیگر ترکیبات مفید برای سلامتی چشم و مواد غذایی حاوی آنها را معرفی کنیم.

۱- آنتی اکسیدان ها

آنتی اکسیدان ها  مولکول هایی هستند که با خنثی کردن ” رادیکال های آزاد ” مانع اثر مخرب آنها بر سلول های بدن می شوند. رادیکال های آزاد ترکیباتی هستند که بر اثر واکنش های شیمیایی در داخل بدن تولید می شوند. تحقیقات نشان داده است که بعضی از آنتی کسیدان ها خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های چشم مثل کاتاراکت ( آب مروارید ) را کاهش می دهند.

الف ) ویتامین A و کاروتنوئیدها

ویتامین A  آنتی اکسیدانی است که در مواد غذایی حیوانی مثل شیر و لبنیات، جگر ، تخم مرغ  ، کره و مواد غذایی گیاهی حاوی کاروتنوئیدها وجود دارد. کاروتنوئیدها رنگدانه های قرمز و زردی هستند که در گیاهان و حیوانات وجود دارند. این مواد به عنوان آنتی اکسیدان عمل کرده و همچنین انواع خاصی از آنها ( که بیشتر بتا-کاروتن است) به ویتامین A تبدیل می شوند. بعضی از کاروتنوئیدهای دیگر نظیر لوتئین و زیگزانتین نیز مفید هستند.

ویتامین A  مانع شب کوری می شود. کمبود ویتامین که سبب شب کوری شده باشد، در صورت عدم درمان می تواند سبب گزروفتالمی ( خشکی چشم )، زخم های قرنیه و تورم پلک ها شود. خشکی چشم نیز در صورت عدم درمان می تواند سبب کوری شود. بد نیست بدانید که کمبود ویتامین A یکی از علل اصلی کوری در کشورهای در حال توسعه است. تحقیقات همچنین نشان داده است که ویتامین A مانع شکل گیری کاتاراکت شده است.

میزان لازم ویتامین A برای مردان بالاتر از ۱۱ سال ۱۰۰۰RE1 و در زنان بالای ۱۱ سال ۸۰۰RE است. RE یا RETINAL EQUIVALENT ؛ واحد اندازه گیری ویتامین A و به معنای ” معادل رتینول ” است. ویتامین A با واحد بین المللی (INTERNATIONAL UNIT) نیز سنجیده می شود. در مواد غذایی با منشاء گیاهی هر RE معادل ۱۰ واحد بین المللی و در مواد غذایی با منشاء حیوانی هر RE معادل ۳.۳ واحد بین المللی است.

افراد سیگاری و افرادی که الکل مصرف می کنند، باید ویتامین A بیشتری دریافت کنند، زیرا توتون مانع جذب ویتامین A می شود. الکل نیز ذخیره ویتامین A بدن را از بین می برد. در عین حال باید مراقب قرص های ویتامین حاوی بتا- کاروتن نیز بود. مطالعات نشان داده اند که این قرص ها شیوع سرطان ریه را در افراد سیگاری بالا می برند. در این موارد بهتر است ویتامین A لازم از طریق مواد خوارکی تأمین شود. جدول زیر مواد غذایی غنی از ویتامین A و مقدار این ویتامین را در آنها نشان می دهد:

مقادیر بالا در مورد مواد غذایی خام صدق می کند. پختن مواد غذایی محتوای ویتامینی آن را تغییر می دهد، زیرا گرما سبب تخریب ویتامین A و بتا- کاروتن موجود در مواد غذایی می شود. همچنین، در صورتی که از مواد غذایی تازه استفاده نمی کنید ، مواد یخ زده بهتر از مواد کنسرو شده هستند.

ب ) لوتیئین و گزانتین

لوتیئین و گزانتین رنگدانه ها ی گیاهی زرد رنگ هستند. مطالعات مختلف نشان داده اند لوتئین و گزانتین ممکن است در کاهش خطر ابتلا به کاتاراکت مؤثر باشند. لوتئین و گزانتین ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. این دو ماده اغلب همراه با یکدیگر در سبزیجات و میوه جات یافت شده و بدن می تواند لوتئین را به گزانتین تبدیل کند. در حال حاضر مقدار مصرف روزانه ای این دو ماده مشخص نشده است ولی بهتر است روزانه کمی مصرف شوند زیرا بدن نمی تواند این دو ماده را بسازد. بهترین منبع تأمین این مواد، سبزیجات سبز و پربرگ بویژه اسفناج است. کلم و سبزیجات سبز رنگ نیز منابع خوبی هستند. لوتئین و گزانتین را می توان در سبزیجات و میوه جات زرد و نارنجی رنگ نظیر ذرت نیز یافت. سبزیجات پخته مقادیر بیشتری لوتئین دارند، زیرا پختن سبب شکسته شدن دیواره سلول ها و آزاد شدن لوتئین می شود.

ج ) ویتامین C و بیوفلاونوئیدها (BIOFLAVONOIDS)

هر چند که این مطلب با ویتامین A شروع شد، ولی این ویتامین تنها ماده غذایی مفید برای چشم نیست. یکی دیگر از مواد بسیار مفید برای بینایی ویتامین C  است. بیوفلاونوئید ها نیز مواد آنتی اکسیدانی هستند که علاوه بر کمک به اثر گذاری ویتامین C ، خود نیز فوایدی دارد. مطالعات نشان داده اند که مقادیر بالای ویتامین C می تواند باعث کاهش خطر ابتلا به کاتاراکت شود. همچنین می تواند با کاهش فشار چشم ، مانع گلوکوم ( آب سیاه ) شده و یا بیماری را در مبتلایان تسکین دهد.

میزان نیاز روزانه به ویتامین C 60 میلی گرم در روز است. نکته قابل توجه این است که این مقدار باید به صورت روزانه مصرف شود، زیرا بدن انسان نه تنها قادر به ساخت این ویتامین نیست، حتی نمی تواند آن را برای مدت طولانی ذخیره کند. افراد سیگاری ، کسانی که الکل مصرف می کنند و مبتلایان به دیابت باید مقادیر بیشتری مصرف کنند.

مرکبات مثل پرتقال  و لیمو ، فلفل دلمه ای، کیوی ، گوجه فرنگی  ، توت فرنگی  ، سیب زمینی و سبزیجات سبز و پر برگ منابع غنی ویتامین C هستند. جدول زیر مواد غذایی غنی از ویتامین C و مقدار این ویتامین را در آنها نشان می دهد:

مقادیر بالا در مورد مواد خام صدق می کند. پختن مواد غذایی این مقادیر را تغییر می دهد، زیرا گرما سبب کاهش ویتامین C موجود در مواد غذایی می شود. نور نیز سبب تخریب ویتامین C می شود. از این رو بهتر است مثلا آب پرتقال در بسته بندی های پلاستیکی یا مقوایی خریداری شود تا شیشه های شفاف. همچنین، مواد غذایی تازه ، ویتامین C بیشتری دارند تا مواد غذایی یخ زده یا کنسرو شده.