راه های جلوگیری از تنبلی چشم و درمان آن

از چشم تنبل، کار بکش!

تا به حال حتماً افراد و مخصوصاً کودکانی را دیده‌اید که یک چشمشان را پوشانده‌اند و فکر کرده‌اید احتمالاً جراحی چشم انجام داده‌اند، اما خیلی وقت‌ها این‌طور نیست و این راهی است برای وادار کردن چشم تنبل به کار کردن و از تنبلی درآمدن.>

تنبلی چشم
تنبلی چشم یعنی کاهش بینایی یک چشم با وجود اصلاح عیب انکساری. در معاینه چشم این بیماران هیچ ضایعه‌ای دیده نمی‌شود، بنابراین معمولاً تشخیص آن هم دیر انجام می‌شود. گاهی نمره یکی از چشم‌های بیمار چهار و دیگری صفر است.

علت اصلی این مشکل ممکن است اختلاف عیب انکساری باشد و در این صورت چشم سالم کار می‌کند و از چشم دچار عیب، کمتر کار کشیده می‌شود و مخصوصاً اگر بیمار عینک نزند، به حالتی می‌رسد که به آن تنبلی چشم می‌گویند. البته تنبلی چشم ممکن است دوطرفه هم باشد که در این صورت اوضاع بدتر می‌شود.
علت بروز تنبلی چشم ژنتیک است و هر ضایعه‌ای که باعث شود دید یک یا هر دو چشم کاهش یابد و مثلاً تصویر واضح به شبکیه نرسد، باعث تنبلی یک یا دو طرفه چشم‌ها می‌شود.

عیب انکساری یک چشم؛ مقصر اصلی
عیب انکساری و عینک نزدن برای اصلاح آن، مهم‌ترین علت است و بعد از آن عیوبی مانند کدر شدن قرنیه به هر دلیل (ضربه، بیماری قرنیه)، آب‌ مروارید، کدر شدن مایع زجاجیه و مشکلات شبکیه می‌تواند عامل تنبلی چشم باشد.
یکی دیگر از چیزهایی که باعث تنبلی چشم می‌شود، انحراف چشم است و البته برعکس این قضیه هم تا حدی صادق است، یعنی تنبلی چشم می‌تواند باعث انحراف چشم شود.

درمان فقط قبل از ۳ سالگی

اگر قبل از ۳ سالگی تنبلی چشم تشخیص داده و برای درمان آن اقدام شود، احتمال درمان وجود دارد ولی در سنین بالاتر درمان کامل امکان‌پذیر نیست. سیستم بینایی تا پنج و شش سالگی انعطاف‌پذیر است و می‌توان با تحریک آن یعنی بستن چشم سالم، چشم تنبل را وادار به کار کرد، ولی بعد از این سن، شانس تحریک و وادار کردن چشم دچار تنبلی، کمتر می‌شود. حتی اگر بچه‌ای در پنج سالگی برای درمان اقدام شود، شانس او کمتر است و اگر قرار باشد یکی دو سال هم درمان طول بکشد، کمی دیر است چون اجزای چشمش کمی بالغ شده؛ البته این مسئله صد درصد نیست.
اگر قبل از ۳ سالگی تنبلی چشم تشخیص داده و برای درمان آن اقدام شود، احتمال درمان وجود دارد ولی در سنین بالاتر درمان کامل امکان‌پذیر نیست.

تنبلی چشم فقط در کودکی ایجاد می‌شود

تنبلی چشم هیچ‌وقت در فرد بزرگ‌سالی که قبلاً چشم تنبل نداشته، ایجاد نمی‌شود. امکان این که در سنین بزرگ‌سالی تنبلی چشم تشخیص داده شود، وجود دارد ولی حتماً در کودکی ایجاد شده است چون احتمال ایجاد این مشکل بعد از شش یا هفت سالگی وجود ندارد.
اگر تنبلی چشم در کودکی درمان نشود، عینک هم فایده چندانی ندارد، چون این عیب، انکساری نیست که با عینک درمان شود. کسی که دچار تنبلی چشم است، حتی اگر عینک هم بزند خوب نمی‌بیند و میزان دید او به میزان تنبلی چشمش بستگی دارد، اما در بزرگ‌سالی هم باید برای درمان اقدام کرد، زیرا ممکن است از نوع خفیف به نوع شدید تبدیل شود و بینایی را کمتر کند.

یک چشم باید بسته بماند
تا به حال حتماً افراد و مخصوصاً کودکانی را دیده‌اید که یک چشمشان را پوشانده‌اند و فکر کرده‌اید احتمالاً جراحی چشم انجام داده‌اند، اما خیلی وقت‌ها این‌طور نیست و این راهی است برای وادار کردن چشم تنبل به کار کردن و از تنبلی درآمدن.
راه‌حل‌های اصلی مشکل تنبلی چشم که تا قبل از سه سالگی به درمان کامل می‌انجامد و در سنین بالاتر به بهبود نسبی می‌رسد، بستن چشم و اصلاح عیوب انکساری است. علاوه بر این‌ها، گاهی چشم سالم را با قطره‌هایی دچار تاری می‌کنند تا بیمار مجبور شود از چشم تنبل برای دیدن استفاده کند و تا حدی بهبود یابد.

والدین توجه کنند
تنبلی چشم نشانه خاصی ندارد که بتوان زود متوجه آن شد. ممکن است یکی از چشم‌های کودک دچار تنبلی باشد، ولی بدون مشکل مثلاً تلویزیون تماشا کند و هیچ‌وقت اعتراض نکند، بنابراین پدر و مادر متوجه خطری که فرزندشان را تهدید می‌کند، نشوند. بهتر است والدین بازی E را به کودکشان یاد دهند. یعنی یک حرف E را روی مقوا بکشند و از او بخواهند با دست نشان دهد که شاخه‌های آن به کدام طرف است. آن‌ها باید این نوشته را در فاصله‌ای معین نگه دارند و از کودک بخواهند ابتدا با هر دو چشم به آن نگاه کند و بگوید جهت E به کدام طرف است و بعد با یک چشم و سپس با چشم دیگر. اگر متوجه شدند دید یک چشم با چشم دیگر تفاوت دارد، حتماً به چشم‌پزشک مراجعه کنند. حتماً باید برنامه‌های غربالگری را در سنین پایین جدی گرفت، زیرا اگر درمان نشود تا آخر عمر، فرد کم‌بینا خواهد ماند.

دکتر فرامرز انوری – چشم ‌پزشک