کبد به عنوان فعالترین غده بدن بیش از ۵۰۰۰ عملکرد حیاتی را به عهده داشته ویکی از عوامل تصفیه خون از میکروب ها و خنثی کننده بسیاری از مواد سمی است . در صورت التهاب و تورم کبد، هپاتیت ایجاد می شود که علل آن می تواند داروها، الکل، ویروس ها و . . . باشد.

ویروس هپاتیت B یکی از جدی ترین انواع هپاتیت را سبب می شود. این بیماری شایع تر و ۱۰۰ برابر مسری تر از ایدز می باشد. برآورد می شود که تا کنون بیش از دو میلیون نفر از مردم جهان به این بیماری مبتلا شده اند و هم اکنون حدود ۳۵۰ میلیون نفر ناقل ویروس هستند. ناقلین ویروس منبع اصلی انتشار آن در جامعه می باشند.

بر اثر آمار به دست آمده، حدودا بیش از ۲ میلیون نفر از جمعیت کشورمان ناقل هپاتیت B هستند که حدود یکصد هزار نفر سالیانه به علت این ویروس بیمار می شوند و از این تعداد حدود ۵ ـ ۴ هزار نفر فوت می کنند. حدود سیصد هزار نفر از این ناقلین، مبتلا به هپاتیت مزمن نوع B بوده و نیازمند درمان و مراقبت پزشکی می باشند. مشکل عمده بهداشتی در رابطه با این بیماری این است که اکثر افراد آلوده تا مراحل آخر بیماری بدون علامت هستند و به همین دلیل به راحتی این ویروس را به نزدیکان خود منتقل می کنند.

هپاتیت عبارت است از التهاب کبد (جگر). هپاتیت علل متفاوتی دارد. الکل، بعضی از داروها، بعضی بیماریهای ارثی، میکروبها، انگلها، ویروس ها و بالاخره بیماریهای خود ایمنی ممکن است ایجاد هپاتیت کنند. ویروس ها شاید بیشتر از بقیه علل دیگر، ایجاد هپاتیت کنند. ویروسهای متعددی می توانند التهاب کبد بوجود آورند که مهمترین آنها ویروس هپاتیت A، ویروس هپاتیت B، ویروس هپاتیت C، ویروس هپاتیت D، ویروس هپاتیت E و ویروسهای دیگر را می توان نام برد.

هپاتیت ها را به دو گروه حاد و مزمن طبقه بندی می کنند. اصطلاح حاد نشان دهنده زمان بروز علائم و تداوم آنها است و نشان دهنده خطرناک بودن یک بیماری نیست. مثلا اگر علائم هپاتیت کمتر از ۶ ماه از بین بروند و بیمار بهبودی کامل پیدا کند، هپاتیت را حاد می گوئیم و در صورتی که علائم هپاتیت بیش از ۶ ماه ادامه یابد، هپاتیت را مزمن می گوئیم.

هپاتیت های حاد معمولا به خودی خود بهبودی کامل می یابند و فقط درصد بسیار کمی از بیماران فوت می کنند. هپاتیت ناشی از ویروس های B یا C را بیشتر می توان در بیماران مزمن دید. هپاتیت های مزمن معمولا بهبودی کامل پیدا نمی کنند و سالها ادامه می یابند . اما چنانچه خیلی پیشرفت کنند و کبد کاملاً آسیب دیده و تخریب شود، به بیماری سیروز کبدی تبدیل می شود.

همچنین بخوانید:   بیماری اندوکاردیت (علایم و درمان بیماری)

سیروز کبدی عوارض متنوع و خطرناکی دارد و امکان بهبود قطعی ندارد. گاهی برای بیماری سیروز پیشرفته کبدی، پیوند کبد انجام می دهند که این روش هم موفقیت صد در صد ندارد. هپاتیت حاد ایجاد شده توسط ویروسهای ذکر شده درمان خاصی نداشته و بیماری خود به خود معمولا بعد از چند هفته بهبودی کامل می یابد. اگر هپاتیت حاد پس از ۶ ماه بهبودی نیافت، مزمن شده و برای تعیین نوع و میزان آسیب رسیده به کبد بایستی نمونه برداری از کبد انجام گیرد. نمونه برداری از کبد با سوزن مخصوص در بیمارستان و با بی حسی موضعی انجام می شود.

تاریخچه

بقراط، بیماری عفونی را که احتمالا ” توسط هپاتیتهای ویروس هپاتیت ایجاد میشده، در بیش از ۲۰۰۰ سال قبل توصیف کرده است . هپاتیت به فراوانی در جمعیت های ارتشی در جنگ ها شیوع داشتهاست ، وخیلی از اوقات اهمیت آن همسان با وبا و طاعون، بعنوان علت پاندمی در اروپا بوده است . در زمانهای قدیم، بیماری های دیگر مثل لپتوسپیروز، تب زرد و مالاریا غیر قابل تشخیص از هپاتیت ویروسی بوده است. مطالعاتی که در اوایل قرن حاضر صورت گرفت ، اشکال اپیدمیولوژیک یک هپاتیت عفونی رامعرفی کرد. اولین گزارش از این هپاتیت بوسیله Lurman در سال ۱۸۵۵ داده شد. در ۱۹۲۶، Flaum و همکاران، در سوئد گزارشی دادند که در آن به بیماران مبتلا به هپاتیت اشاره شده بود که بوسیله سرنگهای آلوده و عفونی، به بیماری مبتلا شده بودند.

در این کلینیک ها سرنگهایی که بطور ناکامل استریل شده بودند ، علت انتقال هپاتیت بوده اند. در ابتدا دو عامل برای ایجاد هپاتیت ویروسی مطرح شد که HAV و HBV بودند . پیدا کردن آنتی ژن ویروسی (که اکنون HBsAG خوانده می شود). درخون بیماران با هپاتیت سرمی در ۱۹۶۰، وانتقال ویروس بهمین صورت در شمپانزه، اولین گام درشناسایی ویروسی بود که اکنون ویروس هپاتیت B نامیده می شود. با ویروسی که از مدفوع انسان مبتلا به هپاتیت ویروسی گرفته شده بود و پیدا کردن آنتی ژن ویروسی در مدفوع همین بیماران، هپاتیت A نیز کشف گردید.

ویروس شناسی

ویروس هپاتیت B ویروس نسبتاَ مقاومی است وانتظار داریم روی سطوح محیطی (از قبیل مسواک، تیغ، سوزن، وسایل اسباب بازی، شیشه شیر بچه، ظروف غذاخوری، ابزار بیمارستان همچون اندوسکوپ و ابزار آزمایشگاهی) پایدار باقی بماند و در صورت تماس با خراش های پوستی و غشاء مخاطی باعث انتقال بیماری شود. ویروس هپاتیت B در آب جوش ١٠٠ درجه سانتی گراد به مدت ١٠ دقیقه، حرارت خشک ١۶٠ درجه سانتی گراد به مدت دو ساعت یا اتوکلاو ١٢١ درجه سانتی گراد به مدت ٢٠ دقیقه غیر فعال می شود. استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم ۵/٠ تا ١ درصد به مدت ٢٠ دقیقه منجر به تخریب ساختار ژنی ویروس می گردد.

همچنین بخوانید:   راجب زندگی نباتی چه می دانید؟

مکانیسم عمل ویروس های عامل هپاتیت و ایمنی در مقابل آنها

روند بیماری به این شکل است که ویروس ، با وارد شدن به داخل سلول های کبدی با استفاده از سیستم های زیستی سلول ، اقدام به ساخت پروتئین ها و سایر ترکیبات خود می نماید و به این طریق تکثیر می یاید. سیستم ایمنی ، سلولهای آلوده کبدی را تشخیص می دهد و به منظور نابود ساختن ویروس سلول را از بین می برد تا از این طریق ویروسهای درون آن نیز کشته شوند. بنابر این در واقع آنچه باعث تخریب کبد می شود ، دفاع و سیستم ایمنی خود بیمار است که سعی در مبارزه با بیماری دارد.

کشف آنتی بیوتیک های ضد باکتری یکی از جهش های علم پزشکی را رقم زد و با پیشرفت آنها بیماری های عفونی ناشی از باکتری ها دیگر مانند قبل به عنوان یک پدیده غیر قابل کنترل مطرح نیستند ، و لی تلاش در زمینه کشف آنتی بیوتیک های موثر ضد ویروسی تا به حال به جز در چند مورد به نتایج موفقیت آمیز و قابل توجهی نرسیده است. لذا روشهای دیگری برای مقابله با ویروسها مورد توجه قرار گرفته اند. همان طور که می دانید ، بدن به طور طبیعی علیه ویروسها واکنش نشان می دهد. از جمله ترکیباتی که در شکل گیری این پاسخ ایمنی نقش دارند اینتر فرونها می باشند. اینترفرونها از میانجی های سیستم ایمنی هستند که با تقویت دفاع سلولی توانایی نوعی از گلبولهای سفید موسوم به لنفوسیتهای T را در از بین بردن سلول های ناشناس و آلوده افزایش می دهند.

۳۰ نوع اینترفرون وجود دارند که با نامهایی مثل اینترفرون آلفا، بتا و گاما نام گذاری شده اند و از بین آنها اینترفرون آلفا بیشترین تاثیر ضد ویروسی را داراست. این ماده امروزه به طور مصنوعی قابل ساخت است و می توان آن را به عنوان یک دارو برای درمان مبتلایان به هپاتیت ویروسی مزمن تجویز کرد. نتایج این درمان تاکنون رضایت بخش بوده است. اما همانطور که عنوان شد ، نابود ساختن ویروس به خرج کشتن سلولهای کبدی خودی صورت می گیرد . بنابراین اگر بیماری شدید بوده و تعداد زیادی از سلولهای کبدی آلوده باشند اینترفرون آلفا با تحریک سیستم ایمنی سبب از بین رفتن ناگهانی حجم قابل ملاحظه ای از کبد و ایجاد نوعی از هپاتیت خطرناک می شود. برای پیشگیری از این رویداد در حال حاضر استفاده از این دارو محدود به افرادی است که بیماری به نسبت خفیف تری دارند که معمولا برای مدتی کمتر از ۱۸ ماه به طول انجامیده است.

علائم بیماری هپاتیت B

اکثر افرادی که هپاتیت B می گیرند علامت و یا شکایت مشخصی ندارند و در واقع مهم ترین علامت این بیماری بی علامتی آن است. اما در برخی موارد علائمی شبیه آنفلانزا، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، تب، ضعف، خستگی و درد شکم خفیف دارند و اکثر این افراد بدون آنکه از بیماری خود آگاه شوند، بهبودی پیدا می نمایند. لازم به ذکر است که افراد مبتلا ، بسته به این که مبتلا به کدام نوع هپاتیت باشند علائم بالینی متفاوت را بروز می دهند. هپاتیت B در بعضی افراد به طور مرموزانه پیشرفت کرده و در نهایت باعث سیروز و سرطان کبد می شود. بعضی افراد نیز پس از آنکه به ویروس آلوده شدند، بدون هیچ علامتی ناقل ویروس شده و می توانند آن را به دیگران انتقال دهند.

همچنین بخوانید:   سم‌زدایی کنید تا روان‌تان سالم بماند

راه های انتقال

ویروس هپاتیت B در خون و ترشحات فرد آلوده وجود داشته واز این طریق به افراد دیگر انتقال پیدا می کند.

از جمله راه های انتقال عبارتند از :

ـ از مادر آلوده به نوزاد خود در زمان تولد.

ـ دریافت خون و فرآورده های خونی آلوده.

ـ تماس جنسی با فرد آلوده.

ـ استفاده از وسایل فرد آلوده.

ـ وسایل دندان پزشکی و سوراخ کردن گوش با روش های غیربهداشتی.

ـ استفاده مشترک از تیغ ریش تراش، ناخن گیر، مسواک و یا سرنگ آلوده و سابقه هپاتیت در خانواده و . . . . به یاد داشته باشید که هپاتیت B از حیوانات به انسان منتقل نمی شود و تماس های عادی و روزمره نظیر دست دادن، معاشرت کردن، در یک کلاس حضور داشتن و در یک مکان غذا خوردن، خطر انتقال بیماری را به دنبال ندارد. مبتلایان به هپاتیت B می توانند ازدواج کنند ولی قبل از ازدواج باید همسرشان بر علیه هپاتیت B واکسینه شود.

عفونت از طریق عطسه، سرفه، غذا یا آب و استفاده از ظروف مشترک منتقل نمی شود و فرد مبتلا نباید از کارکردن و حضور در مدرسه، مهد کودک ومکان های دسته جمعی منع شود.

گروههای در معرض خطر ابتلا به هپاتیت:

معتادان تزریقی (درحال حاضر شایعترین عامل خطر ساز محسوب می شود.)

دریافت کنندگان خون، فاکتورهای انعقادی و فرآورده های خونی آلوده.

دریافت کنندگان پیوند اعضاء.

بیماران همودیالیزی.

کارکنان مراکز بهداشتی درمانی.

افرادی که رفتار جنسی پرخطردارند..

کودک متولد شده از مادر آلوده (بویژه اگر مادر مبتلا به عفونت همزمان با HIV باشد.)

افرادی که مواد مخدر تزریق کرده اند حتی اگر سالها پیش و فقط یک بار تزریق کرده باشند، در معرض خطر بالای HCV قرار دارند. عفونت HCV به سرعت پس از تزریق ماده مخدر و در اثر اشتراک سرنگ، سرسوزن وسایر ادوات مربوط به مصرف مواد مخدر، بین افراد منتشر می شود.

هپاتیت C به آسانی توسط دفاع ایمنی میزبان سرکوب نمی شود و درصورت مزمن شدن با درجات مختلف پیشرفت کرده وعوارض متعددی را ایجاد می کند.