بیماری آرپی چشم چیست و روش های درمان و پیشگیری از آن چگونه است؟

یکی از اعضای مهم و حساس بدن، چشم است. چشم عضوی از بدن است که در هر دقیقه و ثانیه، بارها و بارها از آن استفاده می کنیم. چشم هم مانند هر عضو دیگری از بدن، مراقبت های خاص خود را لازم دارد و همچنین بیماری های مخصوص به خود را هم دارد.

یکی از بیماریهای چشمی که امروز می خواهیم به آن بپردازیم “آرپی” یا “رتینیت پیگمنتوزا” است. تصور کن پس از سال ها تلاش، درس خواندن، ورزش کردن، کار کردن و دیدن، به یکباره دنیا مقابل چشم هایتان تیره و تار شود. این سرنوشت پیش بینی نشده افرادی است که به بیماری «آرپی» گرفتار شده اند. بیماران چشمی «آرپی» که اغلب نتیجه ازدواج های فامیلی و ژن معیوبی هستند که در یک نقطه و با حمله روال عادی زندگی شان را متوقف و مختل می کند.

زمان و مکان حمله مشخص نیست، ممکن است در ۱۲ سالگی یا ۲۵ سالگی یا ۴۵ سالگی رخ دهد. در این لحظه فرد که از قبل با علائمی مثل کم بینایی، تاری و خطای دید درگیر بوده، بینایی را برای همیشه از دست می دهد. حالا زندگی جدیدی را باید شروع کند، همه راه های رفته را از نو برود و یاد بگیرد این بار با چشم های بسته چطور قدم از قدم بردارد. در نتیجه اولین رخداد تلخ برای بیماران مبتلا به «آرپی» افسردگی است.

در ادامه این مطلب تصمیم داریم تا شما را با این بیماری و روش های درمان و پیشگیری از این بیماری آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

بیماری آرپی چیست ؟

آرپی مخفف Retinitis Pigmentosa میباشد، یک بیماری ارثی پرده شبکیه است که علل پیدایش آن دیستروفی میباشند. در بیماریهای ناشی از دیستروفی به دلیل نقایص ژنتیکی مشکل تشکیل صحیح بافت، آنزیمها و موادی وجود دارد که باید بطور طبیعی در طول عمر در آن بافت ایجاد شود. بیماری آرپی با سه شکل انتقال وجود دارد. این سه فرم مختلف ژنتیکی از نظر عوارض بینایی، زمان ظهور و زمان از بین بردن تمام دید بیمار با یکدیگر متفاوت هستند. نوع وابسته به جنس تقریباً از اواسط دهه اول عمر علائم آن ظاهر شده و خیلی زود حوالی ده سالگی منجر به محدودیت شدید دید میگردد که خوشبختانه این نوع آرپی کمتر است. نوع دیگر به نام رتینیت پیگمانتر اتوزوم Recessive (ژن اتوزومال مغلوب) شایعترین شکل بیماری است و از نظر مشی بیماری متوسط است. یعنی نه به بدخیمی و به اصطلاح شدت عوارض نوع اول است که شرح داده شد و نه به خوش خیمی نوع سوم.

آیا بیماری آرپی درمان میشود؟

در خصوص درمان این بیماری بیشتر کارهای صورت گرفته در سطح تحقیقات و لابراتوارهای تحقیقاتی است و هیچیک در حد عرضه به بیماران در سطح جامعه نبوده است. در مطالعاتی که صورت گرفته ژنهای معیوبی شناخته شده اند و متابولیتهایی که در اثر این ژنهای معیوب در چشم ایجاد میشود، مشخص شده اند و برخی رژیمهای غذایی خاصی را پیشنهاد کرده اند و چند مورد نیز اعمال جراحی و قراردادن موادی در پشت کره چشم را پیشنهاد نموده اند که متاسفانه تا به امروز هیچکدام درمان قطعی نبوده اند، ولی تحقیقات ادامه دارد. و امروز محققان در حال تحقیق ویژه بر روی سلولهای بنیادی برای ساخت سلولهای شبکیه هستند. ضمناً بهترین کاری که در حال حاضر میتوان انجام داد پیشگیری است و چون ژنها و طریقه انتقال بیماری شناخته شده است مسئله پیشگیری بسیار راحت است. با انجام یک مشاوره ژنتیکی خانوادگی میتوان از وقوع بیماری جلوگیری نمود. میتوانیم با مشاهده شجره نامه، رگه های بیماری را در خانواده، پدر، مادر، خواهر، برادر، عمو، عمه، خاله و … را بررسی کنیم. در بسیاری موارد با توجه به تحقیقات آماری صورت گرفته میتوان با مشاوره ژنتیک از وقوع این بیماری جلوگیری نمود.

ضمناً تراشه الکتریکی مخصوصی ساخته شده است که در ته چشم بیماران کار گذاشته میشود و به جای سلولهای حساس به نوری که از بین رفته اند عمل مینماید و تحریکات عصبی را در راههای بینایی ایجاد میکند. این تراشه ها به مرحله استفاده در کلینیکها رسیده است و البته لازمه این کار جراحی بسیار سخت و دقیقی میباشد بالطبع نتایجش نیز صددرصد قابل پیشگویی نیست و البته هزینه خیلی بالایی دارد که فعلاً فقط افراد خاصی میتوانند از آن استفاده کنند. ولی در هر حال این جراحی روزنه امیدی است برای تمام بیماران آرپی. صد البته بدلیل کم بودن تراشه نسبت به گیرنده های چشم دیدی که تراشه میدهد دید طبیعی نیست. بلکه به میزانی است که شخص متوجه وجود اشیاء در مقابل خود و یا کاهش و افزایش نور میشود و البته در حدی است که فرد قادر خواهد بود کارهای شخصی و فعالیتهای معمولی خود را انجام دهد.

چه غذاها و ترکیباتی برای این بیماران مناسب است ؟

مصرف ترکیبات ویتامین A از سرعت رو به وخامت گذاردن سلولهایی که در اثر بیماری صدمه دیده اند و نمیتوانند فعالیت کنند جلوگیری میکند.

آیا عمل لیزر و لیزیک سبب بیماری شب کوری یا کور رنگی می‏شود؟

بیماری شب کوری (Night Blindness) و کوررنگی (Color Blindness) دو بیماری پرده چشم یا شبکیه هستند که جنبه توارثی دارند و عمل لیزر و لیزیک نمی‏ تواند سبب ایجاد اینگونه بیماری های چشم گردد. البته باید بدانیم که در هفته‏ های نخست بعد از این اعمال جراحی، مشکلاتی در دید شب بوجود می‏ آید، مانند پخش نور (Glare) یا هاله دیدن در اطراف اشیا نورانی (Halo Vision) که به تدریج از بین می‏ روند.

چه عواملی باعث بروز بیماری آرپی می ‎شود؟

بیماری آرپی به عنوان گروهی از بیماری ها بر عملکرد سلول های حساس به نور در قسمت های پشتی چشم تاثیر می ‎گذارد و عوامل دخیل در بروز این بیماری به جز عوامل ارثی که پیش تر ذکر شد بسیار ناشناخته اند.

سیستم بینایی یا همان چشم با ۳۲ ژن مختلف همراه است که این ژن ها دارای خصوصیات ژنتیکی هستند. اگر هر یک از والدین مبتلا به بیماری آرپی باشد ، این احتمال وجود دارد که بیماری به فرزندان منتقل شود که این احتمال که این بیماری از طریق ژن به نسل های بعدی منتقل شود نیز وجود دارد.

این بدان معناست که ممکن است یک فرد بدون این که یکی از والدینش به بیماری آرپی مبتلا باشد، به این بیماری مبتلا شود و در واقع، حدود ۱ درصد از افراد یک جمعیت ناقل این بیماری هستند.

حدود ۴۰۰۰ نفر در در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند. اگر این ویژگی ارثی در فرد غالب باشد ، به احتمال زیاد علائم این بیماری در دهه۴۰ زندگی فرد بروز پیدا خواهد کرد اما اگر مغلوب باشد، احتمالا علائم آن در سن ۲۰ سالگی فرد بروز پیدا می ‎کند.